«چهل تكه دوزی» هنری سنتی است كه نمادی از رنگ و بوی بومی هر منطقه را با خود دارد و احیای امروز آن نیازمند حمایت، برنامه ریزی و نوآوری است.
كمتر كسی است كه تكه پارچه، بقچه یا لحافی چهل تكه دوزی شده از میراث مادر بزرگ را ندیده یا به ارث نبرده باشد، تكه ای از پارچه منقّش به تكه تكه از ذوق گذشتگان كه گام به گام قوام یافته و به روزگار ما رسیده است.
ادامه صنایع دستی به هنرمندان آن وابسته است و نیاز این هنرمندان حمایت واقعی، توجه به بیمه و ارایه تسهیلات، تامین كارگاه برای آموزش، تبلیغات برای جذب هنرآموز، كمك به ماندگاری هنرجویان با معرفی آثار آنان، ارایه تولیدات هنری در نقاط گردشگرپذیر و نگاه عادلانه و متناسب با هر رشته ای است. هنر چهل تكه دوزی در بسیاری از نقاط ایران رواج داشته و دارد و نام آن از شهری به شهر دیگر نامی متفاوت دارد كه خاتمی دوزی، لندره دوزی و تكه دوزی یا چِل تیكّا، نام های دیگر این هنر هستند.
چهل تكه دوزی دوختی است كه قدمت بسیاری دارد و آن گونه كه شواهد تاریخی نشان می دهد، می توان دوران سلجوقی را سرآغازی برای این هنر دانست.
در هنر چهل تكه دوزی هنرمند با استفاده از سوزن و نخ، تكه های كوچك پارچه را به یكدیگر متصل می كند تا اثر هنرمندانه ای خلق شود، امروزه كار چهل تكه دوزی برای مصرف روزمره به شكل رومیزی، كیف، جای دستمال كاغذی، سرویس آشپزخانه و روتختی درآمده تا رونق آن از شكل سنتی با زندگی امروزی پیوند بیشتری بخورد.
هنر چهل تكه دوزی از هنرهای سنتی در شاخه رشته های دوخت و دوز است كه از دیرباز در میان بانوان و مادران خوش ذوق ایرانی رواج داشته و هنری از به هم دوختن چهل تكه از رنگها و خاطره هاست و فرآیندی است كه طی آن قطعات ریز و درشت و رنگارنگ پارچه های مختلف به یكدیگر دوخته می شوند و چون تكه های بسیار زیادی از این پارچه ها و قطعات در كنار هم قرار می گیرند، به آن چهل تكه می گویند.
جاذبه یك اثر چهل تكه در رنگارنگی و تنوعی است كه در پارچه های به كار رفته در آن وجود دارد و همین ویژگی است كه هنر چهل تكه دوزی را به ذوق و هنر بافنده نزدیك می كند و گاه باعث می شود چهل تكه هر منطقه ای رنگ و بویی برخاسته از ذوق مردمان بومی همان منطقه به خود بگیرد.
در قالب ساخت چهل تكه، هر كدام از پارچه ها و قطعات می توانند حرف هایی برای گفتن داشته باشند و چه بسا هر قطعه سرگذشتی پر فراز و نشیب طی كرده است تا در نهایت در كنار قطعات دیگر به صورت یك چهل تكه بتواند نیازهای مختلفی را تامین كند و برای مصارف گوناگونی مانند لحاف، روتختی، و در شكل زندگی امروزی در قامت كوسن، پرده و تابلوی تزئینی خانه ها، جلادهنده زندگی و حیات انسان را زینت بخشد.
چهل تكه دوزی در قالب دوخت رودوزی قرار می گیرد و شواهد تاریخی حكایت از رواج رودوزی ها در دوران ایران باستان دارد، این نوع دوخت از گذشته در ایران رایج بوده است.
با این حال تاریخ مشخصی برای پیدایش آن در دست نیست، اما آثار باقی مانده در موزه های ایران باستان ، حكایت از رواج خاتمی دوزی در دوره سلجوقی دارد.
موارد استفاده چهل تكه دوزی در تاریخ و در شكل امروزی عبارت است از رویه لحاف، رویه كرسی، رختخواب پیچ، سجاده، رویه پشتی، روقوری، روتختی، كوسن، پشتی، رومبلی، پرده های مختلف، بقچه سوزنی و تابلوهای تزئینی.
یكی از ویژگی های هنر چهل تكه دوزی ابزار ساده كار است كه متناسب با ویژگی های هر منطقه متفاوت بود و از سوی دیگر انگیزه تولید چهل تكه نیز متفاوت بود، گاهی نیازی اقتصادی را برطرف می كرد و گاهی برای استفاده شخصی و صرفه جویی در هزینه ها تهیه می شده است و گاهی وسیله ای است برای پر كردن اوقات فراغت و برخی آن را به عنوان هدیه ای دست ساز و نتیجه ذوق شخصی برای عزیزداشت كسی به وی هدیه می دهند.
چهل تكه نماد و تاریخچه ای مصور است كه اطلاعات فرهنگی اقوام را در خود دارد و می تواند زمینه ای برای مطالعات فرهنگ بومی باشد كه در خدمت دیدگاه های فرهنگی، اجتماعی و دینی باشد.
چهل تكه دوزی به ظاهر هنری ساده و محصولی مادی برای پاسخ به نیازهای اولیه زندگی سنتی در گذشته بوده كه نیازهای معنوی و روحی بافنده را در خود نهفته دارد، در واقع در منسوجات گذشته می تواند نمادهایی از كاركرد معنوی فرهنگی را جست و جو كرد.
استفاده از چهل تكه در زندگی امروز علاوه بر ادامه كاركرد گذشته به عنان روپوشی برای كوسن و رومبلی، می تواند به صورت تابلوهای زینتی و شاخه ای هنری كه حتی رویه انتزاعی به خود بگیرد نیز تداوم بیابد.
ورود آموزش چهل تكه دوزی به هنرستان ها به عنوان یک مهارت وواحد درسی گام موفقی است برای احیای چهل تکه دوزی.
چهل تكه دوزی و قابلیت همزیستی با زندگی امروز
از تولیدات چهل تكه دوزی می توان برای استفاده در گوشه و كنار زندگی روزمره استفاده كرد، با كمی خلاقیت از چهل تكه دوزی می تواند به عنوان رودوزی كوسن، ابزار و لوازم آشپزخانه استفاده كرد.
وی یادآور شد : ورود تولیدات چهل تكه دوزی به بخش مصرفی زندگی به عنوان رودوزی ابزار و لوازم مختلف، بازار لازم برای این رشته هنری تامین می شود و از سوی دیگر از تولیدات هنری می توان به عنوان ابزارهای تزئینی بهره برد.
چهل تكه دوزی رشته سنتی احیا شده است و باید به هر بهانه برای آن بازار تامین شود.
چهل تكه دوزی نیازمند تبلیغات
درحال حاضر تبلیغات برای این رشته احیا شده به صورت چهره به چهره است، یكی از راهكارهای كمك به این دست رشته ها این است كه ادارات از تولیدات این رشته هنری به عنوان هدیه استفاده كنند.
در الگوهای امروزی هنرمند به الگو و تكنیك هایی نیاز دارد كه محاسباتی است و این شكل هنوز بین مردم جا نیفتاده و جامعه از چهل تكه دوزی تصوری سنتی دارد.
حمایت از چهل تكه دوزی شعار نباشد
هنرمند ان رشته چهل تكه دوزی برای تامین مكان فروش تولیدات صنایع دستی نیاز به مساعدت مسوولان دارند.
ادامه صنایع دستی به هنرمندان آن وابسته است و نیاز این هنرمندان حمایت واقعی، توجه به بیمه و ارایه تسهیلات، تامین كارگاه برای آموزش، تبلیغات برای جذب هنرآموز، كمك به ماندگاری هنرجویان با معرفی آثار آنان، ارایه تولیدات هنری در نقاط گردشگرپذیر و نگاه عادلانه و متناسب با هر رشته ای است. هنر چهل تكه دوزی در بسیاری از نقاط ایران رواج داشته و دارد و نام آن از شهری به شهر دیگر نامی متفاوت دارد كه خاتمی دوزی، لندره دوزی و تكه دوزی یا چِل تیكّا، نام های دیگر این هنر هستند.
چهل تكه دوزی دوختی است كه قدمت بسیاری دارد و آن گونه كه شواهد تاریخی نشان می دهد، می توان دوران سلجوقی را سرآغازی برای این هنر دانست.
در هنر چهل تكه دوزی هنرمند با استفاده از سوزن و نخ، تكه های كوچك پارچه را به یكدیگر متصل می كند تا اثر هنرمندانه ای خلق شود، امروزه كار چهل تكه دوزی برای مصرف روزمره به شكل رومیزی، كیف، جای دستمال كاغذی، سرویس آشپزخانه و روتختی درآمده تا رونق آن از شكل سنتی با زندگی امروزی پیوند بیشتری بخورد.
هنر چهل تكه دوزی از هنرهای سنتی در شاخه رشته های دوخت و دوز است كه از دیرباز در میان بانوان و مادران خوش ذوق ایرانی رواج داشته و هنری از به هم دوختن چهل تكه از رنگها و خاطره هاست و فرآیندی است كه طی آن قطعات ریز و درشت و رنگارنگ پارچه های مختلف به یكدیگر دوخته می شوند و چون تكه های بسیار زیادی از این پارچه ها و قطعات در كنار هم قرار می گیرند، به آن چهل تكه می گویند.
جاذبه یك اثر چهل تكه در رنگارنگی و تنوعی است كه در پارچه های به كار رفته در آن وجود دارد و همین ویژگی است كه هنر چهل تكه دوزی را به ذوق و هنر بافنده نزدیك می كند و گاه باعث می شود چهل تكه هر منطقه ای رنگ و بویی برخاسته از ذوق مردمان بومی همان منطقه به خود بگیرد.
در قالب ساخت چهل تكه، هر كدام از پارچه ها و قطعات می توانند حرف هایی برای گفتن داشته باشند و چه بسا هر قطعه سرگذشتی پر فراز و نشیب طی كرده است تا در نهایت در كنار قطعات دیگر به صورت یك چهل تكه بتواند نیازهای مختلفی را تامین كند و برای مصارف گوناگونی مانند لحاف، روتختی، و در شكل زندگی امروزی در قامت كوسن، پرده و تابلوی تزئینی خانه ها، جلادهنده زندگی و حیات انسان را زینت بخشد.
چهل تكه دوزی در قالب دوخت رودوزی قرار می گیرد و شواهد تاریخی حكایت از رواج رودوزی ها در دوران ایران باستان دارد، این نوع دوخت از گذشته در ایران رایج بوده است.
با این حال تاریخ مشخصی برای پیدایش آن در دست نیست، اما آثار باقی مانده در موزه های ایران باستان ، حكایت از رواج خاتمی دوزی در دوره سلجوقی دارد.
موارد استفاده چهل تكه دوزی در تاریخ و در شكل امروزی عبارت است از رویه لحاف، رویه كرسی، رختخواب پیچ، سجاده، رویه پشتی، روقوری، روتختی، كوسن، پشتی، رومبلی، پرده های مختلف، بقچه سوزنی و تابلوهای تزئینی.
یكی از ویژگی های هنر چهل تكه دوزی ابزار ساده كار است كه متناسب با ویژگی های هر منطقه متفاوت بود و از سوی دیگر انگیزه تولید چهل تكه نیز متفاوت بود، گاهی نیازی اقتصادی را برطرف می كرد و گاهی برای استفاده شخصی و صرفه جویی در هزینه ها تهیه می شده است و گاهی وسیله ای است برای پر كردن اوقات فراغت و برخی آن را به عنوان هدیه ای دست ساز و نتیجه ذوق شخصی برای عزیزداشت كسی به وی هدیه می دهند.
چهل تكه نماد و تاریخچه ای مصور است كه اطلاعات فرهنگی اقوام را در خود دارد و می تواند زمینه ای برای مطالعات فرهنگ بومی باشد كه در خدمت دیدگاه های فرهنگی، اجتماعی و دینی باشد.
چهل تكه دوزی به ظاهر هنری ساده و محصولی مادی برای پاسخ به نیازهای اولیه زندگی سنتی در گذشته بوده كه نیازهای معنوی و روحی بافنده را در خود نهفته دارد، در واقع در منسوجات گذشته می تواند نمادهایی از كاركرد معنوی فرهنگی را جست و جو كرد.
استفاده از چهل تكه در زندگی امروز علاوه بر ادامه كاركرد گذشته به عنان روپوشی برای كوسن و رومبلی، می تواند به صورت تابلوهای زینتی و شاخه ای هنری كه حتی رویه انتزاعی به خود بگیرد نیز تداوم بیابد.
ورود آموزش چهل تكه دوزی به هنرستان ها به عنوان یک مهارت وواحد درسی گام موفقی است برای احیای چهل تکه دوزی.
چهل تكه دوزی و قابلیت همزیستی با زندگی امروز
از تولیدات چهل تكه دوزی می توان برای استفاده در گوشه و كنار زندگی روزمره استفاده كرد، با كمی خلاقیت از چهل تكه دوزی می تواند به عنوان رودوزی كوسن، ابزار و لوازم آشپزخانه استفاده كرد.
وی یادآور شد : ورود تولیدات چهل تكه دوزی به بخش مصرفی زندگی به عنوان رودوزی ابزار و لوازم مختلف، بازار لازم برای این رشته هنری تامین می شود و از سوی دیگر از تولیدات هنری می توان به عنوان ابزارهای تزئینی بهره برد.
چهل تكه دوزی رشته سنتی احیا شده است و باید به هر بهانه برای آن بازار تامین شود.
چهل تكه دوزی نیازمند تبلیغات
درحال حاضر تبلیغات برای این رشته احیا شده به صورت چهره به چهره است، یكی از راهكارهای كمك به این دست رشته ها این است كه ادارات از تولیدات این رشته هنری به عنوان هدیه استفاده كنند.
در الگوهای امروزی هنرمند به الگو و تكنیك هایی نیاز دارد كه محاسباتی است و این شكل هنوز بین مردم جا نیفتاده و جامعه از چهل تكه دوزی تصوری سنتی دارد.
حمایت از چهل تكه دوزی شعار نباشد
هنرمند ان رشته چهل تكه دوزی برای تامین مكان فروش تولیدات صنایع دستی نیاز به مساعدت مسوولان دارند.
تولید چهل تكه از 2 روش دست دوز و چرخ دوز، تولید می شود.نوع دست دوز كه قیمت بیشتری دارد بیشتر مورد علاقه هنردوستان است و نوع چرخ دوز كه محصول ارزان تری دارد می تواند برای مصارف عادی تر استفاده شود.
در برخی تولیدات از نقاشی به عنوان الگوی چهل تكه استفاده میشود و این رشته در صورت وجود ذوق هنرمند، می تواند زمینه نوآوری و تركیب با دیگر شاخه های هنری را داشته باشد.
چهل تكه دوزی راهكار تازه ای برای اشتغال زنان است
در برخی تولیدات از نقاشی به عنوان الگوی چهل تكه استفاده میشود و این رشته در صورت وجود ذوق هنرمند، می تواند زمینه نوآوری و تركیب با دیگر شاخه های هنری را داشته باشد.
چهل تكه دوزی راهكار تازه ای برای اشتغال زنان است