آزمون:وسیله ای برای اندازه گیری ویژگی ها وصفات روانی است که توسط آن می توان اطلاعاتی در مورد میزان آموخته های دانش آموزان از مطالب تدیس شده در کلاس جمع آوری کرد .
آزمونها از نظر حیطه های شناختی به دو دسته تقسیم می شوند:
1- باز پاسخ 2- بسته پاسخ
در سوالات باز پاسخ:پاسخ مورد نظر را دانش آموز باید فراهم کند .
در سوالات بسته پاسخ:دانش آموز از میان سوالات پیشنهادی پاسخ یا پاسخهای صحیح را انتخاب می کند.
تقسیم بندی انواع سوالات
1- تشریحی( انشایی)
باز پاسخ
 |
الف) سوالی
2- کوتاه پاسخ (کنترل شده) ب) کامل کردنی
پ) تداعی
 |
الف) ص -غ
ب) بلی - خیر
1- صحیح - غلط
پ) اصلاحی
ت) خوشه ای
الف) ساده
بسته پاسخ 2- جور کردنی
ب) رده بندی
الف) تک گزینه ای صحیح
3- چند گزینه ای ب) صحیح ترین گزینه
پ) چند گزینه ای صحیح
ویژگی های سوالات باز پاسخ:
1- دانش آموزمی تواند مطالبی را شرح دهد،اجزاء یک شکل را نام ببرد،ماهیت یک عملکرد را توضیح دهد و …
2- جهت سنجش مهارتهای فکری استفاده می شوند.
3- در سطوح بالاتر دشواری نسبت به سوالات بسته پاسخ قرار می گیرد .
4- اندازه گیری برخی هدفها را به طور مستقیم فراهم می آورند.
5- با استفاده از آنها سطوح بالاتر یادگیری را می توان مورد سنجش قرار داد.
6- سهم حدس و گمان را در پیدا کردن پاسخ کاهش می دهد .
7- دانش آموز می تواند از پاسخ طفره رفته و پاسخی دیگر را جایگزین کند .
8- زیبایی خط وسادگی بیان در نمره موثر است .
9- تهیه آنها برای سطوح بالای یادگیری آسان تر است .
10- دانش آموز می تواند دانسته های خود را با کلمات و زبان خویش بنویسد.
11- پس از پایان امتحان ، ارزشیاب می تواند معیارهای نمره گذاری را دست کاری کرده و بدین وسیله ضعف سوال را جبران کرده و یا سوالات مختلف با یکدیگر هم وزن کند.
12- نمره گذاری آنها ذهنی است .
شرایط مناسب جهت استفاده از سوالات باز پاسخ:
1- کم بودن تعداد دانش آموزان و عدم امکان استفاده مجدد از آزمون.
2- مهارت معلم در نمره گذاری نوشته ها، جمله بندی ها و … .
3- آمادگی معلم برای تصحیح اوراق انشائی و عدم آمادگی وی برای نوشتن سوالات بسته پاسخ.
4- وجود زمان بیشتر برای تصحیح اوراق و زمان کمتر جهت نوشتن سوالات.
5- مطرح بودن اهدافی که فقط توسط آزمون های باز پاسخ قابل سنجش هستند.
ویژگی ها و شناسه های سوالات بسته پاسخ:
1- سوال و جواب هر دو در اختیار دانش آموز است. و در شرایطی که دانش آموز، مطالعه ی کافی بر روی مطالب درسی نداشته باشد، با استفاده از حدس و گمان برخی پاسخ های صحیح را انتخاب می کند.
2- بیشتر برای سنجش دانستنی ها " در سطوح دانشی " مورد استفاده قرار می گیرد.
3- ازنظر سطوح دشواری، در دسته ی سوالات آسان قرار می گیرند.
4- نمره گذاری آنها کاملا عینی بوده و مستقل از نظر شخصی تصحیح کننده است.
5- آزمون شونده نمی تواند طفره رفته و پاسخی را به جای پاسخ دیگر بنویسد.
6- نمونه های زیادی از اهداف را مورد نظر سنجش قرار می دهد.
7- به دشواری نوشته می شوند.
8- به علت اختصاصی بودن فعالیت خواسته شده، روش حل مشخص است.
شرایط مساعد برای استفاده از سوالات بسته پاسخ:
1- زیاد بودن تعداد دانش آموزان یا امکان استفاده مجدد از آزمون.
2- نیاز به اخذ نتایج معتبر در زمان کوتاه.
3- نیاز به اندازه گیری بی طرفانه و بدون خطای هاله ای
4- آمادگی بهتر برای طرح سوالات عینی
5- داشتن وقت کافی برای تهیه ی سوالات عینی و نیاز به اعلام نتایج در زمان نسبتا کوتاه
6- مطرح بودن هدف هایی که تنها به وسیله آزمون های عینی قابل اندازه گیری هستند.
نکته:
آزمونی مناسب است که شامل انواعی از هر دو دسته سوالات بازپاسخ و بسته پاسخ باشد. به طوری که به صورت متنوع چند نوع سوال از مجموعه سوالات بازپاسخ و بسته پاسخ در کنار یکدیگر قرار گیرند.
محاسن روش به کار رفته:
1- اهداف گسترده تری را مورد سنجش می توان قرار داد.
2- همه ی دانش آموزان از شانس یکسانی در پاسخ گویی به سوالات برخوردار می شوند.
3- با قرار دادن سوالات بازپاسخ پس از سوالات بسته پاسخ می توان مهارت های فکری دانش آموزان را مورد سنجش قرار داد.
در این شرایط بهتر است:
1- در برگه آزمون ابتدا سوالات بسته پاسخ، سپس سوالات بازپاسخ در نظر بگیرند.
2- زمان معینی را برای پاسخ گویی به سوالات بسته پاسخ در نظر بگیرند.
3- پاسخنامه مجزا در نظر گرفته شود و راس زمان مقرر جمع آوری شود.
4- در ادامه دانش آموزان به سوالات بازپاسخ بپردازند.
انواع سوالات بازپاسخ و ویژگی های آن:
· این سوالات به دو دسته ی کلی پرسش های تشریحی و کوتاه جواب تقسیم می شوند.
1- سوالات تشریحی ( گسترده پاسخ )
· هیچ گونه محدودیتی برای آزمون شونده منظور نشده و می تواند پاسخ خود را بپروراند و سازمان دهد.
· پاسخ دهنده از نظر زمان پاسخ گویی و میزان پاسخ آزادی کامل دارد.
مثال :
به محیط اطراف خود نگاه کنید و یک ترکیب شیمیایی را بیابید که بهداشت محیط را به خطر اندازد. سپس به پرسش های زیر پاسخ دهید:
1- این ماده چه ضررهایی را برای محیط زیست ایجاد می کند؟
2- راه حل های مناسبی جهت جلوگیری از ضررهای وارده به محیط زیست توسط این ماده را بنویسید.
2- سوالات کوتاه جواب ( کنترل شده )
· پاسخ می تواند از یک کلمه یا یک عدد تا یک پاراگراف را شامل شود.
· باید مرز پاسخ گوئی مشخص شود.
· به سه دسته سوالی ( پرسشی ) ، کامل کردنی، تداعی تقسیم می شوند.
1-2- سوالات پرسشی
· متن این سوالات به صورت پرسشی تهیه می شوند.
· صورت سوال باید به گونه ای باشد که پاسخ مشخصی را بسنجد.
· سوال بدون نقل مستقیم جملات کتاب نوشته شود.
· بهتر است به جای استفاده از کلمه ی پرسشی، " چرا؟ " از عبارات " به چه دلیل " ، " به چه علت " استفاده شود.
مثال:اتم کربن در لایه ی ظرفیت خود چند الکترون دارد؟
مثال:آیا مصرف آب ،تنها به مواردی آشکار و قابل مشاهده محدود می شود؟به چه دلیل؟
2-2- سوالات کامل کردنی :
· آزمون شونده باید پاسخ این سوال را در جاهای خالی که معمولا با تقطه چین مشخص می شود ،بنویسد .
· اگر قسمتهای تقطه چین در برگه آزمون ارائه شوند، این سوال در دسته سوالات بسته پاسخ قرار می گیرد.
· در جملات مورد نظر تنها کلمات مهم حذف شود.
· در هر جمله تعداد زیادی جای خالی قرار نگیرد و بهتر است هر جمله فقط یک جای خالی داشته باشد.
· حتی الامکان جای خالی در قسمت پایانی سوال قرار گیرد.
· از کاربرد اشاراتی که جواب را مشخص میکند ، خوداری شود.
· صورت سوال با نقل عین جملات کتاب نوشته نشود.
مثال :هر ماده ای که بهنگام تشکیل محلول تغییر حالت دهد، .................... است.
مثال :به تعداد پیوندهایی که یک اتم اکسیژن می تواند با اتمهای دیگر تشکیل دهد ، ............ اکسیژن می گویند.
3-2- سوالات تداعی
· پرسش بصورت یک جمله ی امری است و دانش آموز با دیدن قسمتی از سوال، پاسخ را به یاد می آورد.
مثال :در کنار نام هر عنصر نماد شیمیایی آن را بنویسید.
فسفر ( ) ، کلسیم ( ) ، نیکل ( )
· در سوالات باز پاسخ می توان از تصاویر ، جداول و نمودارها استفاده کرد.
مثال :بخشی از یافته های حاصل از یک ایستگاه تحقیقاتی در شرایط کنترل شده در مورد آب رودخانه رودسار به قرار زیر گزارش شده است .
|
زمان آزمایش |
میانگین دمای آب رودخانه(0C) |
مقدار اکسیژن حل شده(ppm) |
|
تیر ماه 1378 |
19 |
2/9 |
|
تیر ماه 1379 |
14 |
2/10 |
اگرچه این داده ها برای قضاوت علمی کافی نیست، با وجود این آیا می توان حدس زد که نوعی نظام میان DOبا دمای آب برقرار است؟ ( علت پاسخ خود را در یک جمله بنویسید)
انواع سوالات بسته پاسخ و ویژگیهای آنها:
· این سوالات به دسته های کلی صحیح –غلط ، جورکردنی ، چندگزینه ای تقسیم می شود.
· با هر سوال تنها باید یک جنبه از محتوا را اندازه گرفت.
· جمله بندی سوال باید حتی الامکان با جمله بندی کتاب متفاوت باشد، ولی اکثریت دانش آموزان معنای آن را بدانند.
· در یک آزمون، یک سوال نباید پاسخ سوال دیگری را مشخص کندو پاسخ یک سوال به پاسخ پرسش دیگری وابسته باشد.
· محل قرار گرفتن پاسخ صحیح مرتب تغییر کند.
1 - سوالات صحیح وغلط
· شامل پرسش هایی است که برای آنها تنها دو پاسخ موجود است.
· متن عبارت باید واضح نوشته شود.
· پرسشگر اطمینان داشته باشدکه هر عبارت بطور قطع صحیح یا غلط است.
· از عبارات منفی اجتناب شود.
· عبارات صحیح یا غلط حتی الامکان از نظر طول یکسان باشند.
· از نوشتن عبارات گمراه کننده اجتناب شود.
· از عبارات برگرفته شده از کتاب اجتناب شود.
· از اشارات کلامی که هدایت کننده پاسخ هستند،خوداری شود.
· جمله هایی بکاربرده شود که برای آزمون شونده ،آشکار باشد.
· از بکار بردن کلماتی چون "همه، بعضی اوقات ،معمولا و.... "اجتناب شود.
1-1- صحیح – غلط
· متن با بدنه اصلی یا جملات خبری نوشته شود.
مثال: آب یک عنصر است . صحیح Ο ، غلط Ο
2-1- بلی – خیر
· متن این سوال بصورت پرسشی نوشته می شود. بنابراین با کلمه ی " آیا " شروع می شود.
مثال:آیا مولکول آب قطبی است؟ بلی خیر
آیا آب یک جاه، رسانایی الکتریکی دارد؟ بلی خیر
3-1- اصلاحی
· در این نوع سوال به آزمون شونده، جمله یا متنی داده می شود که در آن غلط هایی وجود دارد. و او باید موارد نادرست را خط زده و صحیح آن را بنویسد.
مثال:شکل درست، عبارت ،( یا کلمات ) نادرست را بنویسید.
" ظرفیت گرمایی یک جسم، مقدار گرمایی است که باید به یک گرم از جسم داده شود تا دمای آن 0C1 افزایش یابد".
4-1- خوشه ای
· تنه سوال بصورت یک جمله ی ناتمام نوشته شده و به دنبال آن تعدادی جواب قرار می گیرد. هر جواب باید بصورت مجزا مورد قضاوت قرار گیرد.
مثال: با توجه به معادله ی واکنش تشکیل آمونیاک " N2 + 3H2 ¨ 2NH3 " :
آ) گاز نیتروژن جزء فراورده های واکنش است. صحیح غلط
ب) این واکنش از قانون پایستگی ماده پیروی می کند. صحیح غلط
پ) تعداد اتم های هیدروژن در طرف چپ واکنش 6 است. صحیح غلط
2- سوالات جورکردنی
· این سوالات شکل تغییر یافته ی پرسشهای چند گزینه ای هستند. در این نوع سوالات دو ستون وجود دارد. یک ستون معرف پرسشها و دیگری نشان دهنده ی پاسخ ها.
· جفت کلمات، جملات و ..... را باید متجانس نوشت.
· دست کم یکی از دو ستون، باید از کلمات یا جملات کوتاه تشکیل شود.
· هر سوال نباید بیش از 10 تا 12 پاسخ پیشنهادی داشته باشد.
· تعداد پاسخ ها بیش از پرسش ها باشد.
· بهتر است پاسخ ها به ترتیب معینی نوشته نشوند.
· ستون سوالات را با شماره و ستون پاسخ ها را با حروف مشخص کنید.
· برای هر سوال جورکردنی یک راهنما تهیه کنید.
1-2- جورکردنی ساده:
· در این دسته از سوالات، هر پرسش یک پاسخ دارد.
مثال:هر یک از ذرات تشکیل دهنده ی اتم ، کدام ویژگی را دارد؟
ستون الف ستون ب
1- پروتون آ) ذرات بدون بار موجود در هسته ی اتم های یک عنصر.
2- نوترون ب) ذرات بسیار سبک دارای بار الکتریکی منفی کهدرهمهاتم ها خنثی
یک عنصر یافت می شوند.
پ) ذرات کوچک دارای بار الکتریکی مثبت که همه ی اتم های یک
عنصر دارای تعداد یکسانی از این ذرات هستند.
2-2- جورکردنی رده بندی:
· در این نوع سوال یک پاسخ را می توان بیش از یک بار بکار برد. بنابراین تعداد پرسش ها می تواند بیش از تعداد پاسخ ها باشد.
مثال:در کنار اعداد مربوط به ستون سمت راست، حرف یا حروف مربوط به ستون سمت چپ را بنویسید.
ستون الف ستون ب
1- ماده ای که در طبیعت به هر سه حالت یافت می شود. آ) الکل
2- دارای مولکول های قطبی است. ب) آب
3- با تشکیل پیوندهای هیدروژنی محلول های آبی تولید می کند. پ) دی اتیل اتر
4- نقطه ی جوش آن از الکل بیشتر است.
3- سوالات چند گزینه ای:
· این سوالات از یک مقدمه یا متن اصلی، چند گزینه ی انحرافی و گزینه ( های ) کلید تشکیل شده است.
· طراحی این سوالات به تخصص، دقت و حوصله نیاز دارد.
· هر سوال باید یک هدف آموزشی را در برگیرد.
· سوالات واضح و روشن نوشته شوند و از عبارات و کلمات قابل فهم برای آزمون شوندگان استفاده شود.
· از تکرار مطالب در گزینه ها خودداری شود.
· مطالب اصلی در متن سوال نوشته شوند تا ذهن آزمون شونده با سرعت بیشتری اندیشه اصلی مورد نظر سوال را درک کند.
· همه ی گزینه ها باید به موضوع واحدی مربوط باشند.
· سوال به گونه ای باشد که پاسخ درست،تنهاترین و یا قطعأ صحیح ترین پاسخ درست باشد.
· برای اندازه گیری فرایندهای پیچیده ی ذهنی از موقعیت های جدید مانند جدول، تصویر و .... استفاده شود.
· گزینه ی انحرافی به گونه ای باشد که توجه آزمون شوندگان بی اطلاع از موضوع درسی را به سمت خود جلب کند.
· گزینه ها به نحو درستی مکمل متن پرسش باشند.
· از نوشتن سوال منفی همراه با گزینه های منفی خودداری شود.
· در سوالات منفی، کلمات منفی برجسته تر جلوه کنند.
· تا حد امکان از به کاربردن عباراتی مانند " همه ی موارد"،" گزینه ی الف و ب وپ" و ... خودداری شود.
· سوالات مستقل از یکدیگر نوشته شوند.
· طول گزینه ی درست در سوالات مختلف تغییر کند.
· دو گزینه ی متضاد که یکی پاسخ درست است، بکار نرود.
· از طرح پرسش های گمراه کننده پرهیز شود.
· در سوالات ناقص، قسمت های خالی در پایان جمله قرار گیرند.
· تنها در صورت لزوم از آزمون های چند گزینه ای استفاده شود.
· محل قرار گرفتن گزینه ی صحیح ( کلید ) در میان گزینه ها بصورت تصادفی انتخاب شود.
دبیرخانه کشوری پوشاک وطراحی ودوخت