ساحت در لغت‌نامه فارسی معین به معنای خانه، درگاه و آستانه آمده است ولی مقصود از ساحت در حوزه تعلیم و
تربیت، محدوده و دامنه‌ی خاصی است که مجموعه‌ای از رفتارها و فعالیتهای تعلیم و تربیت در آن حوزه و دامنه قرار
می‌گیرد. انسان موجودی دارای ابعاد و ساحت‌های مختلف است، از بینش‌ها، گرایش‌ها و توانایی‌های مختلف
برخوردار است و با دیگر موجودات جهان ارتباط غایی دارد واز آن‌ها تأثیر می‌پذیرد وبر آن‌ها تأثیر می‌گذارد.
هنگامی‌که از تعلیم و تربیت سخن می‌گوییم، درواقع از نوعی از قابلیت‌ها و ظرفیت‌هایی سخن می‌گوییم که در ابعاد
مختلف روح و بدن انسان قرار دارند و انسان برای رسیدن به کمال مطلوب خود نیازمند آن است که با یاری دیگران
آن‌ها را به فعلیت برساند یا آن‌ها را تصحیح، تعدیل، تقویت و هدایت کند.
بنابراین تعلیم و تربیت دارای حوزه‌های مختلفی است، حوزه‌هایی که در آن نیازهای مشترک هم‌عرض انسان‌ها قرار
گرفته است اصطلاح (ساحت‌های تربیتی) به کار گرفته می‌شود. ساحت‌های شش‌گانه در سند تحول بنیادین
آموزش‌وپرورش عبارت هستند از (مبانی نظری سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش):
1- ساحت تربیتی اعتقادی، عبادی و اخلاقی
– پذیرش آزادانه و آگاهانه دین اسلام
– تلاش مداوم جهت ارتقای ابعاد معنوی وجودی خویش و دیگران از طریق برقراری ارتباط با خداوند (عبادت و تقید به احکام دینی) و دعوت سایرین به دین‌داری و اخلاق‌مداری
– خودشناسی و دیگرشناسی برای پاسخگویی مسئولانه به نیازها، محدودیتها و پیشرفت ظرفیتهای وجودی خویش و دیگران.
– تلاش پیوسته برای حضور مؤثر و سازنده دین و اخلاق در تمام ابعاد فردی و اجتماعی
2- ساحت تربیت اقتصادی و حرفهای
– تدبیر امر معاش و زندگی اقتصادی با درک موقعیت اقتصادی خود و جامعه و تلاش برای بهبود پیوستۀ آن
– درک و فهم مسائل اقتصادی خود و جامعه (در زمینه تاریخی، فرهنگی و اجتماعی)
– تلاش فردی و جمعی برای تحقق غنا، کفاف، عمران، رشد و استقلال اقتصادی، حفظ و پیشرفت ثروت ملی،
افزایش بهرهوری، تأمین رفاه عمومی و بسط عدالت اقتصادی و شناسایی عوامل فقر، فساد و تبعیض و تلاش جهت
مقابله با آن‌ها در سطح ملی و جهانی در جهت تشکیل جامعۀ صالح و پیشرفت مداوم آن، بر اساس نظام معیار
اسلامی.
3- ساحت تربیت علمی و فناوری
– شناخت و بهرهگیری از نتایج تجارب متراکم بشری در حوزۀ علم و فناوری بر اساس نظام معیار اسلامی
– بهرهگیری و ارزیابی از یافتههای علمی و فناورانه و ایجاد خلاقیت و نوآوری در آن‌ها جهت کشف صورتهای جدید
واقعیت یا خلق روشها و ابزارهای نوین برای وصول به اهداف متعالی در چهارچوب نظام معیار اسلامی
– برنامهریزی و اجرای آگاهانه فعالیتهای علمی پژوهشی برای دستیابی خود و جامعه به آیندۀ مطلوب بر مبنای نظام
معیار اسلامی
– برقراری ارتباط سازنده با طبیعت از طریق شناخت و استفاده از طبیعت باهدف تکریم، تسخیر، آبادانی و آموختن از
آن برای ایفای نقش سازنده در فعالیتهای علمی در سطح
4- ساحت تربیت اجتماعی و سیاسی
– بازشناسی، حفظ و اصلاح آداب، رسوم، هنجارها و ارزشهای جامعه در پرتو نظام معیار اسلامی؛
– درک مناسب موقعیت اجتماعی و سیاسی خود و جامعه و مواجهۀ خردمندانه یا تحولات اجتماعی و سیاسی بر
اساس نظام معیار اسلامی
– توسعه آزادی و مرتبه وجودی خویش و دیگران در پرتو درک و اصلاح موقعیت اجتماعی خود و دیگران (اعضای
خانواده، خویشاوندان، دوستان، همسایگان، همکاران و همشهریان و هم‌وطنان و …)
– برقراري رابطه سازنده و مناسب با ايشان بر اساس نظام معيار اسلامي و كسب صفاتي جمعي نظير احسان،
مهرورزي، انصاف، خيرخواهي، بردباري، وفاق، همدلي و مسالمت‌جويي
– آمادگی جهت تشکیل خانواده و حفظ و تداوم آن به‌مثابۀ مهم‌ترین نهاد تحقق‌بخش جامعۀ صالح بر اساس ارزشهای
نظام معیار اسلامی
– تعامل شایسته با نهاد دولت و سایر نهادهای مدنی و سیاسی و کسب شایستگیهایی نظیر رعایت قانون،
مسئولیتپذیری، مشارکت اجتماعی و سیاسی و پاسداشت ارزشهای اجتماعی در جهت شکل‌گیری جامعۀ صالح و
پیشرفت مداوم آن بر اساس نظام معیار اسلامی؛
– بازشناسی فرهنگ و تمدن اسلامی
– مشارکت جمعی مؤثر در حیات اجتماعی و سیاسی با رعایت اصول حقطلبی، حفظ کرامت و عزت، ظلم‌ستیزی،
عدالتخواهی.
5- ساحت تربیت زیستی و بدنی
– درک ویژگی‌های زیستی خود و پاسخگویی مسئولانه به نیازهای جسمی و روانی خویش
– تلاش پیوسته جهت حفظ و ارتقای سلامت و بهداشت جسمی و روانی خود و دیگران بر اساس نظام معیار
اسلامی؛
– بصیرت نسبت به سبک زندگی انتخاب شده و ارزیابی پیامدهای آن دربارۀ خود، جامعه و طبیعت بر اساس نظام
معیار اسلامی؛
– تلاش فردی و جمعی برای حفظ و ارتقای سلامت و ایمنی افراد جامعه در سطح محلی، ملی و جهانی براسای
نظام معیار اسلامی؛
– کوشش مداوم فردی و جمعی برای حفاظت از محیط‌زیست و احترام به طبیعت بر اساس نظام معیار اسلامی؛
6- ساحت تربیت زیبایی‌شناختی و هنری
– درک معنای پدیدهها و هدف رویدادهای طبیعت / هستی برای دستیابی به درک کلی از جهان هستی و جایگاه
خویش در آن بر اساس نظام معیار اسلامی؛
– رمزگشایی و رمزگردانی از پدیدههای آشکار و پنهان طبیعت / هستی و ابراز آن به زبان هنری؛
– درک زیباییهای جهان و آفرینش به‌منزلۀ مظاهر جمال و کمال الهی و ارتقای ذائقه زیباشناسانۀ خود؛
– بهرهگیری از قدرت تخیل خود در خلق آثار هنری باهدف حفظ تعالی میراث هنری در سطح ملی و جهانی.
تربيت:
انسان‌ها برای تحقق زندگی سعادتمند و همراه آسایش و آرامش وبه دور از عوامل آسیب‌زا به‌طورکلی برای رسیدن
به حیات طیبه به طراحی نهادهای گوناگونی متوسل می‌شوند که هریک از آن‌ها پایه‌ی لازم را از بنای اجتماع
انسانی تشکیل می‌دهند، اما نقش تربیت در دستیابی آگاهانه و آزادانه انسان به هستی متعالی و جاودانه ونیل به
حیات طیبه بسیار مهم و اساسی می‌باشد.
حیات طیبه، وضع مطلوب زندگی انسانی در همه‌ی ابعاد و مراتب و مفهومییکپارچه ولی ودارای دو بعد فردی و
اجتماعی است. یکی از ویژگی‌های مهم حیات طیبه، توازن و اعتدال در ابعاد مختلف هست طوری که فرد علاوه بر
شکوفایی فطرت الهی به رشد همه‌جانبه استعدادهای طبیعی و تنظیم متعادل عواطف و تمایل خود بر مبنای نظام
معیار اسلامی و به دور از هرگونه افراط و تفریط می‌پردازد.
بنابراین می‌توان تعریف جامعی از تربیت ارائه نمود:
((تربيت عبارت است از فرآيند تعاملي زمينه‌ساز تكوين و تعالي پيوسته هويت متربيان، به صورتی یکپارچه و مبتني
بر نظام معيار اسلامي، به‌منظور هدايت ايشان در مسير آماده شدن جهت تحقق آگاهانه و اختياري مراتب حيات طيبه
در همه‌ي ابعاد.))